Burn-out: een samenspel van factoren en de weg terug naar jezelf

Burn-out is zelden het gevolg van één oorzaak. Vaak is het een samenspel van factoren: de druk van werk, verwachtingen vanuit je omgeving, je eigen overtuigingen en gedragspatronen, en hoe je lijf hierop reageert. Ons zijn is complex – vanaf het moment dat we in de baarmoeder groeien is er een voortdurende wisselwerking tussen onze genen en de omgeving.

En ook later blijven we in interactie met alles om ons heen: ons gedrag beïnvloedt hoe anderen reageren, en die reacties beïnvloeden weer ons gevoel van welzijn.We denken soms dat er een vaste kern in ons zit die onveranderlijk is, maar in werkelijkheid zijn we gelukkig flexibeler dan dat. Dit is belangrijk om te beseffen als je te maken hebt met burn-out. Want om iets anders te doen of te laten, moet je eerst kunnen zien dat je huidige manier van reageren misschien niet meer helpend is.

Waarom we over grenzen heen gaan

Veel mensen die met burn-outklachten worstelen, herkennen dit patroon: je gaat steeds een stapje verder, vaak uit loyaliteit, verantwoordelijkheidsgevoel of de wens om anderen niet teleur te stellen. Zowel in werk als privé schuif je jouw eigen behoeftes opzij. Het kan voelen alsof je geen keuze hebt, maar er is wél een keuze – alleen zie je die vaak pas als je vertraagt en een stapje achteruit zet.In mindfulness gaat dit over observeren zonder oordeel. In ACT (Acceptance and Commitment Therapy) noemen we dit een keuzepunt: even stilstaan voordat je automatisch reageert, zodat je een reactie kunt kiezen die meer past bij je waarden in plaats van bij je patronen.

Je lijf als richtingaanwijzer

Je hoofd kan lang doorgaan, maar je lijf vertelt vaak eerder dat er iets niet klopt. Misschien voel je een drukkend gevoel op je borst, een brok in je keel, of een spanning in je schouders. Deze signalen zijn geen vijand – ze zijn richtingaanwijzers.Wat we vaak doen is die signalen wegduwen (“ik moet gewoon doorgaan”), maar dat is eigenlijk een vorm van vermijden. Het is krachtiger om er even bij stil te staan en te onderzoeken wat ze je willen vertellen.

Polyvagaaltheorie

De polyvagaaltheorie legt uit dat ons zenuwstelsel voortdurend scant of we veilig zijn. Bij spanning of dreiging schiet ons lichaam in actie (vechten of vluchten) of juist in een soort bevriezing. Het herkennen van je lichamelijke signalen helpt om sneller te zien waar je staat.Reflectie: Welke signalen vertellen mij dat ik gespannen ben? En welke signalen wijzen erop dat ik me veilig voel?

Systeemtheorie

We staan nooit los van de context waarin we leven. In gezin, werk of vriendschappen hebben we allemaal een plek. Burn-out kan ontstaan als je niet meer op je eigen plek staat, maar bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid van een ander overneemt, of structureel je eigen ruimte inlevert.Reflectie: Waar sta ik in mijn systemen (werk, gezin, relaties)? En waar neem ik misschien te veel of juist te weinig ruimte in?

Oefening – Het keuzepunt onderzoeken

1. Denk terug aan een recente situatie waarin je over je grenzen ging (werk of privé).

2. Sta stil bij je lijf: welke signalen waren er? (spanning, druk, vermoeidheid)

3. Vraag jezelf af: welk automatisch patroon trad hier in werking?

4. Stel je voor dat je een moment had kunnen vertragen – welke keuze had je willen maken die meer aansluit bij jouw waarden?

Tot slot

Burn-out ontstaat in een samenspel van factoren – en juist omdat alles in verbinding staat, is er ook ruimte om te veranderen. Door je lichaam als richtingaanwijzer te gebruiken, stil te staan bij je patronen en je plek in je systemen te onderzoeken, kun je stap voor stap leren om keuzes te maken die je dichter bij jezelf brengen. Wil je hier wat hulp bij? Neem dan contact op